Στα ταξίδια μου τους τελευταίους μήνες, συζήτησα με πολλούς αναρχικούς που αντιλαμβάνονται την αναρχία σαν μια ηθική αρχή.  Κάποιοι το πάνε τόσο μακριά  ώστε να μιλάνε για την αναρχία σαν να ήταν κάποια θεότητα στην οποία έχουν αφιερώσει τους εαυτούς τους, ενισχύοντας την αίσθηση μου ότι αυτοί που θέλουν πραγματικά να βιώσουν την αναρχία  πρέπει μάλλον να πάρουν διαζύγιο από τον αναρχισμό.

Η πιο συνήθης από τις ηθικές αντιλήψεις σχετικά με την αναρχία που άκουσα, όριζε την αναρχία ως μια ηθικοποιημένη άρνηση της χρήσης βίας, για να την επιβολή της θέλησης κάποιου πάνω στους άλλους.  Αυτή η αντίληψη φέρει κάποιες περιπλοκές που δε μπορώ να δεχθώ. Υπονοεί ότι η κυριαρχία είναι κυρίως θέμα προσωπικών ηθικών αποφάσεων παρά θέμα κοινωνικών ρόλων και σχέσεων, ότι είμαστε όλοι σε ισάξια θέση να ασκήσουμε κυριαρχία και ότι χρειάζεται να αυτοπειθαρχήσουμε για να εμποδίσουμε τους εαυτούς μας να πράξουν έτσι. Αν η κυριαρχία είναι θέμα κοινωνικών ρόλων και σχέσεων αυτή η αντίληψη είναι παράλογη, ούσα τίποτα άλλο από έναν τρόπο να διαχωρίζεται το πολιτικά ορθό (οι εκλεγμένοι) από το πολιτικά λάθος (οι καταραμένοι). Αυτή η αντίληψη της αναρχίας βάζει τους αναρχικούς εξεγερμένους σε μια θέση ακόμα μεγαλύτερης αδυναμίας σε έναν ήδη μονόπατο αγώνα ενάντια στην εξουσία. Όλες οι μορφές βίας ενάντια σε ανθρώπους και περιουσίες, οι γενικές απεργίες, η κλοπή ακόμα και οι εξημερωμένες ενέργειες όπως η κοινωνική ανυπακοή συνιστούν μια χρήση βίας για να επιβάλλει κάποιος τη θέληση του. Το να αρνείσαι την επιβολή της θέλησης σημαίνει να γίνεις τελείως παθητικός- ένας σκλάβος. Αυτή η αντίληψη της αναρχίας την κάνει έναν κανόνα που ελέγχει τις ζωές μας και αυτό είναι κάτι οξύμωρο.

Η προσπάθεια να δημιουργηθεί μια ηθική αρχή από την αναρχία διαστρεβλώνει τη σημασία της. Η αναρχία περιγράφει μια συγκεκριμένη κατάσταση  κατά την οποία είτε δεν υπάρχει εξουσία είτε η δύναμη της  να ελέγχει συναντά την άρνηση. Μια τέτοια κατάσταση δεν εγγυάται τίποτα-ούτε καν τη συνέχεια ύπαρξης αυτής της κατάστασης, ανοίγει όμως την πιθανότητα για τον καθένα από μας να αρχίσει να δημιουργεί τη ζωή του σύμφωνα με τις δικιές του επιθυμίες και πάθη και όχι σύμφωνα με τους κοινωνικούς ρόλους και  τις απαιτήσεις της κοινωνικής τάξης. Η αναρχία δεν είναι ο στόχος της επανάστασης· είναι η κατάσταση που κάνει πιθανή τη μόνη μορφή επανάστασης που με ενδιαφέρει- μια εξέγερση ατόμων με σκοπό να δημιουργήσουν τα ίδια τις ζωές τους και να καταστρέψουν ότι μπαίνει στο δρόμο τους. Είναι μια κατάσταση ελεύθερη από ηθικές ενοχές, που παρουσιάζει στον καθένα από μας την πρόκληση να ζήσουμε τις ζωές μας χωρίς περιορισμούς.

Εφόσον η αναρχία είναι μια ανήθικη κατάσταση, η ιδέα μιας αναρχικής ηθικής είναι εξαιρετικά ύποπτη. Η ηθική είναι ένα αξιακό σύστημα που ορίζει τη σωστή και λάθος συμπεριφορά.  Υπαινίσσεται την ύπαρξη κάτι απόλυτου εκτός των ατόμων, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να ορίζουν τους εαυτούς τους, μία κανονικότητα όλων των ανθρώπων που κάνει συγκεκριμένες αρχές εφαρμόσιμες από όλους.

Δεν επιθυμώ να μιλήσω για “την κανονικότητα όλων των ανθρώπων” σε αυτό το άρθρο: Η τωρινή μου θέση είναι πως σε οτιδήποτε και αν βασίζεται η ηθική, πάντα υπάρχει εκτός και πάνω από το ζωντανό άτομο. Η βάση της ηθικής είτε είναι ο θεός, είτε ο πατριωτισμός, είτε η ανθρωπότητα, είτε οι παραγωγικές ανάγκες, είτε ο φυσικό νόμος, “η Γη”, η αναρχία ή ακόμα και “το άτομο” ως αρχή, είναι μια αφηρημένη ιδέα που κυριαρχεί πάνω ΜΑΣ.  Η ηθική είναι μια μορφή εξουσίας και θα υπονομευτεί από μια αναρχική κατάσταση αν αυτή η κατάσταση θέλει να διαρκέσει.

Η ηθική και η κρίση* πάνε χέρι-χέρι. Η κριτική- ακόμα και η άγρια, σκληρή κριτική- είναι ουσιαστική για να ακονίσουμε την εξεγερσιακή μας ανάλυση και πρακτική, αλλά η κρίση πρέπει να εξαφανιστεί τελείως. Η κρίση κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους σε ένοχους και αθώους- και η ενοχή είναι ένα από τα πιο σοβαρά όπλα της καταστολής. Όταν κρίνουμε και καταδικάζουμε τους εαυτούς μας ή κάποιον άλλον, καταστέλλουμε την εξέγερση- αυτός είναι ο σκοπός της ενοχής.  ( Αυτό δε σημαίνει ότι “δε θα έπρεπε να μισούμε”  ή να θέλουμε να σκοτώσουμε κάποιον- θα ήταν παράλογο να δημιουργήσουμε μια “ανήθικη” ηθική, αλλά το μίσος μας πρέπει να αναγνωρίζεται σαν προσωπικό πάθος και όχι να ορίζεται από ηθικούς όρους). Η ριζοσπαστική κριτική προβάλλει από αληθινές εμπειρίες, πράξεις, πάθη και επιθυμίες και στοχεύει την απελευθερωτική εξεγερσιακή κατάσταση. Η κρίση πηγάζει από αρχές και ιδανικά που βρίσκονται πάνω από εμάς· στοχεύει να μας σκλαβώσει σε αυτά τα ιδανικά. Όπου αναπτύχθηκαν αναρχικές καταστάσεις, η κρίση συχνά προσωρινά εξαφανιζόταν, απελευθερώνοντας τους ανθρώπους από την ενοχή- όπως σε συγκεκριμένες εξεγέρσεις όπου άνθρωποι κάθε είδους λεηλάτησαν μαζί σε ένα χαρούμενο πνεύμα παρ’ όλο που σε όλη τους τη ζωή είχαν διδαχθεί να σέβονται την ιδιοκτησία.  Η ηθική προαπαιτεί την ενοχή· η ελευθερία προαπαιτεί την καταστροφή της ενοχής.

Ένας ντανταϊστής είπε κάποτε:  ” Το να κυβερνόμαστε από ηθικές αξίες… έκανε αδύνατον για εμάς να είμαστε οτιδήποτε άλλο παρά παθητικοί μπροστά στο μπάτσο· αυτή είναι η αιτία της σκλαβιάς μας.” Σίγουρα, η ηθική είναι πηγή παθητικότητας. Έχω ακούσει για πολλές περιπτώσεις στις οποίες αρκετά μεγάλης έκτασης αναρχικές καταστάσεις άρχισαν να αναπτύσσονται και έχω ζήσει κάποιες πιο μικρή έκτασης, αλλά σε κάθε μία από αυτές η ενέργεια σπαταλήθηκε και οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες σε αυτές γύρισαν στις μη-ζωές που ζούσαν πριν τις εξεγέρσεις. Αυτά τα γεγονότα δείχνουν πως, παρ’ όλη την έκταση την οποία έχει η διείσδυση του κοινωνικού ελέγχου στις ζωές μας, μπορούμε να ελευθερωθούμε. Άλλα οι μπάτσοι στα κεφάλια μας- η ηθική, η ενοχή και φόβος- πρέπει να αντιμετωπιστούν. Κάθε ηθικό σύστημα, όσους  ισχυρισμούς για το αντίθετο και να κάνει, βάζει όρια στις πιθανότητες που μας είναι διαθέσιμες, συστέλλει τις επιθυμίες μας· και αυτά τα όρια δεν βασίζονται στις πραγματικές μας ικανότητες, άλλα σε αφηρημένες ιδέες που μας εμποδίζουν να εξερευνήσουμε την πλήρη έκταση των ικανοτήτων μας. Όταν ξεπρόβαλαν αναρχικές καταστάσεις στο παρελθόν, οι μπάτσοι στα κεφάλια των ανθρώπων- ο βαθιά ριζωμένος φόβος, η ηθική και η ενοχή- τρόμαζαν τους ανθρώπους κρατώντας τους αρκετά εξημερωμένους ώστε να οπισθοχωρούν στην ασφάλεια των κελιών τους  και η αναρχική κατάσταση να εξαφανίζεται.

Αυτό είναι σημαντικό γιατί οι αναρχικές καταστάσεις δεν εμφανίζονται έτσι απλά από το πουθενά- πηγάζουν από τις πράξεις ανθρώπων μπουχτισμένων από τις ζωές τους. Είναι πιθανό ο καθένας από εμάς  να δημιουργήσει μια τέτοια κατάσταση οποιαδήποτε στιγμή. Συχνά αυτό θα ήταν τακτικά ανόητο αλλά η δυνατότητα υπάρχει. Και όμως φαίνεται όλοι να περιμένουμε υπομονετικά τις αναρχικές καταστάσεις να πέσουν από τον ουρανό και όταν αυτές ξεσπούν δε μπορούμε να τις συνεχίσουμε. Ακόμα και εκείνοι από εμάς που έχουν απορρίψει συνειδητά την ηθική, βρίσκουμε τους εαυτούς μας να διστάζουν, να σταματούν για να ελέγξουν  κάθε πράξη, να φοβούνται τους μπάτσους ακόμα και όταν δεν υπάρχουν τριγύρω. Η ηθική, η ενοχή και ο φόβος λειτουργούν ως μπάτσοι στα κεφάλια μας, καταστρέφοντας τον αυθορμητισμό μας, την αγριάδα μας, τη δυνατότητα μας να ζήσουμε τη ζωή μας στο έπακρο.

Οι μπάτσοι στο κεφάλι μας θα συνεχίσουν να καταστέλλουν την εξεγερσιακή μας διάθεση μέχρι να μάθουμε να παίρνουμε ρίσκα. Δε λέω πως πρέπει να είμαστε ανόητοι- η φυλακή δεν είναι μια αναρχική ή απελευθερωτική κατάσταση, αλλά χωρίς ρίσκο δεν υπάρχει περιπέτεια, δεν υπάρχει ζωή. Η αφ’ εαυτού δραστηριότητα- η δραστηριότητα που πηγάζει από τα πάθη και τις επιθυμίες μας και όχι από τις προσπάθειες να συμμορφωθούμε σε συγκεκριμένες αρχές και ιδανικά, να ταιριάξουμε σε κάποια ομάδα (συμπεριλαμβανομένων  των “αναρχικών”) είναι αυτό που μπορεί να δημιουργήσει μια κατάσταση αναρχίας,  αυτό που μπορεί να ανοίξει ένα κόσμο από δυνατότητες, στον οποίο μας περιορίζουν μόνο οι ικανότητές μας. Το να μάθουμε να εκφράζουμε ελεύθερα τα πάθη μας- μία ικανότητα που αποκτάται μόνο με το να πράττεις αντίστοιχα-  είναι κάτι ουσιαστικό. Όταν νιώθουμε αηδία, θυμό, χαρά, επιθυμία, λύπη, αγάπη, μίσος πρέπει να τα εκφράζουμε. Δεν είναι εύκολο. Τις περισσότερες φορές, βλέπω τον εαυτό μου να ταιριάζει στον κατάλληλο κοινωνικό ρόλο σε καταστάσεις που θα ήθελα να εκφράσω κάτι διαφορετικό. Μπαίνω σε ένα μαγαζί νιώθοντας αηδία για ολόκληρη τη διαδικασία οικονομικών σχέσεων και παρ’ όλα αυτά ευχαριστώ τον ταμία που με υπέβαλλε σε αυτή τη διαδικασία. Όταν το κάνω συνειδητά, σαν κάλυψη για shoplifting, έχει πλάκα, χρησιμοποιώ το μυαλό μου για να πάρω αυτό που θέλω· αλλά είναι μια βαθιά ριζωμένη αντίδραση- ένα μπάτσος στο κεφάλι μου. Βελτιώνομαι, αλλά έχω ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μου. Όλο και περισσότερο, προσπαθώ να συμπεριφέρομαι σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες μου, τις αυθόρμητες ορμές μου χωρίς να με νοιάζει τι σκέφτονται οι άλλοι για μένα. Αυτή είναι μια αφ΄εαυτού δραστηριότητα- η δραστηριότητα που πηγάζει από τα πάθη και τις επιθυμίες, από την καταπιεσμένη φαντασία μας, τη μοναδική δημιουργικότητά μας. Σίγουρα το να ακολουθούμε την υποκειμενικότητα μας με αυτόν τον τρόπο, να ζούμε για τους εαυτούς μας μπορεί να μας οδηγήσει σε λάθη , αλλά ποτέ σε λάθη που μπορούν να συγκριθούν με το λάθος να δέχεσαι μια ύπαρξη-ζόμπι που δημιουργεί η υπακοή στη εξουσία, την ηθική, τους κανόνες και τις ανώτερες δυνάμεις. Ζωή χωρίς ρίσκα, χωρίς την πιθανότητα λαθών, δεν είναι ζωή. Μόνο με το να παίρνουμε το ρίσκο αψηφώντας κάθε εξουσία και ζώντας για τους εαυτούς μας θα μπορέσουμε να ζήσουμε τη ζωή μας στο έπακρο.

Δε θέλω περιορισμούς στη ζωή μου· θέλω όλες τις δυνατότητες ανοιχτές για να μπορώ να δημιουργήσω τη ζωή μου για μένα κάθε στιγμή. Αυτό σημαίνει πως διαλύω όλους τους κοινωνικούς ρόλους και καταστρέφω την ηθική. Όταν ένας αναρχικό ή οποιοσδήποτε ριζοσπάστης αρχίζει να μου κηρύσσει τις ηθικές του αρχές, είτε εναντίον του εξαναγκασμού, είτε για τη βαθιά οικολογία, είτε για τον κομμουνισμό, είτε για το μιλιταρισμό**, ακόμα και για την “απόλαυση” που προαπαιτεί ιδεολογία, ακούω ένα μπάτσο ή ένα παπά και δεν επιθυμώ να έχω σχέση με μπάτσους και παπάδες, εκτός αν είναι για να τους προκαλέσω.  Αγωνίζομαι για να δημιουργήσω μια κατάσταση στην οποία μπορώ να ζω ελεύθερα, που να μπορώ να είμαι όσα θέλω να είμαι, σε ένα κόσμο ελεύθερων ατόμων με τα οποία μπορώ να συσχετιστώ με βάση τις επιθυμίες μας χωρίς περιορισμούς. Έχω αρκετούς μπάτσους στο κεφάλι μου- όπως και στους δρόμους- για να ασχοληθώ και δε μπορώ να ασχοληθώ και με τους μπάτσους της αναρχικής και ριζοσπαστικής ηθικής. Η αναρχία και η ηθική είναι αντίθετες έννοιες και κάθε αποτελεσματική εναντίωση στην εξουσία θα πρέπει να εναντιωθεί στην ηθική και να εξαλείψει τους μπάτσους στα κεφάλια μας.

1. Στα αγγλικά χρησιμοποιείται η λέξη judgement.

2. Η αγγλική λέξη που χρησιμοποιείτε είναι ο όρος militantism, που δυστυχώς δεν έχει αποδοθεί ακριβώς ακόμα στα ελληνικά.